پهنه رومرکز مهلرزه ای و شدت زمینلرزه 20 فروردین 1392، شنبه، خورموج (استان بوشهر) با بزرگای Mw6.3: بر پایه بازدید در تاریخ 25-1-1392

توسط : دکتر مهدی زارع¹، دکتر انوشیروان انصاری1، دکتر شبیر اشکپور مطلق2 و مهندس بهمن اسماعیلی3

1-پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله

2-دانشگاه خلیج فارس، بوشهر

3-شرکت مهندسی کیسون

برپایه بازدید از پهنه رومرکزی زلزله شنبه (Shonbeh) -که در ساعت 16:22 بعد از ظهر روز 20-1-92 رخ داد- مشخص شد که پهنه رومرکزی و محل بیشترین خرابی در خود شهر کوچک شنبه از توابع خورموج در جنوب شهرستان دشتی استان بوشهر واقع است. تمامی 37 کشته در این زمینلرزه مربوط به همین شهر هستند . براورد های بر پایه بازدید صورت گرفته نشان می دهد که در این شهر تقریبا تمام کشته ها مربوط به سکونت مردم در خانه های نامقاوم و بدون تاب آوری در مقابل زمینلرزه – از نوع مسکن روستایی، با دیوارها و سقف سنگین بوده اند. نکته حائز اهمیت آن است که مردم در بعضی از منازل که حتی در آن بنایی جدید با داشتن شناژ نیز احداث شده بود، باز به سکونت در این ساختمانهای جدید – به دلایل فرهنگی و روانی – رغبت نشان نداده اند و حاضر نبوده اند که در آنها ساکن شوند. و اتفاقا در بسیاری از این منازل افرادی که در بنای قدیمی بوده اند – به دلیل تخریب آن بنا کشته شده اند، ولی بنای جدید تقریبا سالم و یا با خسارت کم- و البته خالی از سکنه قبل و بعد از زلزله- باقی مانده است! این نکته مهمی است که از دید معماری، روانشناسی و جامعه شناسی نوسازی و بازسازی شهر ها و روستاهای ایران بسیار باید به آن توجه شود.

در 5 کیلومتری غرب شنبه و در دشت زال، نمونه جالبی از روانگرایی مشاهده شد. همچنین در شرق گنبد نمکی جاشک (کوه نمک) وجود گسیختگی سطحی به صورت یک روند با طول تقریبی – و قابل دنبال کردن در حدود 2 کیلومتر- در راستای تقریبی شمالی جنوبی (آزیموت N310-320) قابل توجه بود. البته این گسیختگی های سطحی را به سختی می توان به طور مستقیم به گسلش سطحی زمینلرزه ای مرتبط نمود ولی به هر حال این روند تظاهرات سطحی به صورت ترکهای کششی و یا ترکهای با جابه جایی قائم با حداکقر 20 سانتی متر جا به جایی در آبرفتهای غرب کوه نمک ناشی اززمینلرزه 20 فروردین 1392 بوده اند.

از دیدگاه مدیریت بحران نیز، علی رغم حضور نهاد های مسئول، و توزیع چادر و بعضی مایحتاج اولیه، نیار مردم به چادر های مجهز به وسایل خنک کننده کاملا مشهود است. به نحوی که در بیشتر مواقع از حدود 10 صبح به بعد، بسیاری از مردم به دلیل گرما (که در داخل چادر ها در این فصل به بیش از 32 درجه می رسد)و دم کردن زیاد هوای داخل چادر ها امکان سکونت و استقرار در آنها را ندارند. ضمنا از نظر وسایل بهداشتی (به ویژه سرویس بهداشتی و حمام) در شنبه و روستاهای اطراف به دلیل تخریب اکثر امکانات موجود، تنگا و مضیقه برای مردم در روز پنجم پس از سانحه مشاهده شد.

زلزله شنبه به هر حال در ساعت 16:22 اتفاق افتاد و از این دیدگاه باید گفت که از خطر بزرگی (نظیر رخداد زلزله در ساعات میانی روز و در وقت باز بودن مدارس، و یا ساعات نیمه شب و موقع خواب مردم که می توانست به تعداد کشته ها بسیار بیافزاید) جسته ایم. ولی این میزان خسارت به مردم آسیب دیده هم غیر قابل قبول است و باید طوری عمل کنیم تا تکرار این نوع رویداد ها بدون حتی یک کشته در کشور ما باشد. از سوی دیگر تعداد کشته های کمتر از 40 نفر (و تلفات کمتر در مقایسه با مثلا زمینلرزه ورزقان در 21 مرداد 1391 در آذربایجان شرقی) نباید چشم ما را بر روی مشکلات و رنجهای مردم آسیب دیده در منطقه آسیب دیده ببندد.

شدت بیشینه در شنبه حداکثر VII در مقیاس EMS98 و در کاکی و خورموج حداکثر VI و در بوشهر حداکثر V براورد گردید.

نقشه هم شدت زلزله 20-1-92 شنبه، با بزرگای Mw6.3 توسط: زارع، انصاری، اشکپور مطلق و اسماعیلی، 25-1-92