مقدمه: زمینلرزه ای با بزرگی (6/5= Mw) صبحگاه اول تیر ماه 1381 منطقه آوج از توابع شهرستان بوئین زهرا را به لرزه درآورد. این زمینلرزه و پسلرزه‌های آن 7 روستای (چنگوره، آبدره، حسن آباد، نقاش، نیارج، خنداب و کرتل) منطقه را به طور صددرصد تخریب نمود و به بیش از 80 روستای دیگر به میزان 50% تا 90% آسیب وارد آورد. در اثر این زمینلرزه شهر آوج که متأسفانه برروی آبرفتهای جوان کواترنر با گسله‌های توانمند بنا شده بود بیش از 50% تخریب شد (عکس). کم عمق بودن کانون زلزله و قدرت بالای آن باعث شد تا منطقه وسیعی از استانهای قزوین، زنجان و همدان در اثر این زمینلرزه متحمل آسیبهای فراوانی گردد.
پژوهشکده زلزله شناسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در راستای شناسایی توانمندی گسلهای فعال منطقه، نحوه توزیع و روند مهاجرت پسلرزه‌ها، مکانیسم گسل فعال مسبب زمینلرزه اصلی و سایر فرایندهای زلزله شناختی، اقدام به نصب یک شبکه لرزه نگاری موقت به مدت سه هفته با توانمندی 20 ایستگاه تک مولفه ای (TAD) و 6 ایستگاه سه مولفه ای (Reftek) به منظور ثبت پسلرزه‌ها از دوم تیر ماه 1381 نمود (نقشه 1). شبکه لرزه نگاری موقت نصب شده در منطقه زلزله زده آموج در طی سه هفته بیش از 5 هزار پسلرزه با بزرگی هایی در محدوده 0/5 تا 4/8 در مقیاس محلی ریشتر را ثبت نموده است. مطالعات تخصصی برروی پسلرزه‌های ثبت شده در حال انجام است.
طراحی و نصب شبکه موقت لرزه نگاری: در تاریخ دوم تیر ماه 1381 یک اکیپ عملیاتی با تجهیزات کامل لرزه نگاری به منطقه زلزله زده آوج اعزام گردید. اکیپ عملیاتی متشکل از کارشناسان ارشد زلزله شناسی دستگاهی و ژئوتکنیک لرزه ای پس از بازدیدهای اولیه از منطقه و بررسی میزان خرابی ها در اثر زمینلرزه اصلی اقدام به طراحی یک شبکه موقت لرزه نگاری برای ثبت پسلرزه‌ها نمودند. پس از طراحی شبکه، عملیات نصب ایستگاهها شروع گردید که این عملیات سه روز طول کشید. پس از تخلیه اطلاعات پسلرزه‌های ثبت شده در ایستگاههای لرزه نگاری و بررسی های اولیه از فراوانی وقوع پسلرزه‌ها در هر ایستگاه، اقدام به تصحیح و تکمیل آرایش ایستگاهها در شبکه موقت لرزه نگاری گردید (جدول 1 و نقشه 1). محل ایستگاههای لرزه نگاری حتی الامکان برروی سنگ بستر (Bed Rock) انتخاب شده است هر چند به خاطر تأمین امنیت تجهیزات لرزه نگاری محل ایستگاهها نزدیک به روستاهای منطقه در نظر گرفته شده است.
بررسی موقعیت ایستگاههای لرزه نگاری: شبکه لرزه نگاری موقت منطقه آوج متشکل از 26 ایستگاه لرزه نگاری می باشد. مختصات ‌جغرافیایی ایستگاهها، کد ایستگاه و نام نزدیکترین روستا یا شهر به ایستگاه در جدول (1) خلاصه شده است. به منظور آشنایی با موقعیت ایستگاه خلاصه ای از مشاهدات ژئومرفولوژی، زمین شناختی و زمینلرزه شناختی هر ایستگاه ارائه شده است. (توضیحات بیشتر) به عنوان نمونه نمونه لرزه نگاشتهای یکی از پس لرزه‌های ثبت شده در هفت ایستگاه لرزه نگاری موقت پژوهشکده زلزله شناسی پژوهشگاه در شکل1 نشان داده شده است. این پسلرزه‌ها با بزرگی (ML=4.8) در مقیاس محلی ریشتر در تاریخ 1381/4/18 در ساعت 17:58:56 به وقت محلی در نقطه ای به مختصات 35/4510 عرض شمالی و 48/5644 طول شرقی و در عمق حدود 14 کیلومتری از سطح زمین در منطقه زلزله زده بوقوع پیوسته است (نقشه 2).تقدیر و تشکربدینوسیله از جناب آقای دکتر مختاری ریاست محترم پژوهشکده زلزله شناسی پژوهشگاه به منظور فراهم نمودن زمینه استفاده از تجهیزات لرزه نگاری و راهنمایی های ارزنده در طراحی و هدایت امور شبکه موقت لرزه نگاری تقدیر و تشکر می شود. از آقای دکتر تاتار به لحاظ راهنمایی های نرم افزاری بازدید از منطقه و هماهنگی در اعزام اکیپ عملیاتی و از مشاوره آقای مهندس حق شناس در نصب و تعیین محل برخی ایستگاهها تشکر می شود. از آقایان مهندس فاتحی و قاسمی به خاطر همکاری صمیمانه در برداشت داده‌ها و تخلیه اطلاعات تجهیزات شبکه لرزه نگاری طی مدت دو هفته تقدیر و تشکر می گردد. آقایان مسعودی و ذوالفقاری که با حوصله و پشتکار قابل تحسین مدت سه هفته به طور پیوسته مسئولیت رانندگی اکیپهای عملیاتی را بعهده داشتند تشکر می شود. از آقایان مهندس حیدری، فرهبد و آساتوریانس به لحاظ کمک در تهیه برخی از نقشه‌ها و شکلهای گزارش تشکر می شود. از سرکار خانمها اله‌یارخانی و حسن‌زاده که امور طراحی، تنظیم و صفحه‌آریی گزارش را به عهده داشتند و از سرکار خانمها پناهان و صفایی که تایپ گزارش را متقبل شده اند، صمیمانه تشکر می شود.

با احترام و تشکر مجدد
جوان

Station Code	Latitude. N	Longitude. E	Elevation	Comments
‌ ‌ABGR‌ ‌	‌ ‌35.7604‌ ‌	‌ ‌49.2827‌ ‌	‌ ‌1645‌ ‌	‌ ‌Abgarm‌ ‌
‌ TABL	‌ ‌35.8172‌ ‌	‌ ‌49.0843‌ ‌	‌ ‌1631‌ ‌	‌ ‌Tableshkin‌ ‌
‌ ‌ABDR‌ ‌	‌ ‌35.7902‌ ‌	‌ ‌49.0147‌ ‌	‌ ‌1846‌ ‌	‌ ‌Abdarreh‌ ‌
‌ ‌BESH‌ ‌	‌ ‌35.713‌ ‌	‌ ‌49.2188‌ ‌	‌1753	‌ ‌Beheshtian‌ ‌
‌ ‌BIAB‌ ‌	‌ ‌35.6971‌ ‌	‌ ‌49.1361‌ ‌	‌ ‌1970‌ ‌	‌ ‌Biab‌ ‌
‌ ‌SOLT‌ ‌	‌ ‌35.5287‌ ‌	‌ ‌49.1733‌ ‌	‌1392	‌ ‌Soltanbolagh‌ ‌
‌ ‌BERJ‌ ‌	‌ ‌35.6038‌ ‌	‌ ‌48.9347‌ ‌	‌ ‌2257‌ ‌	‌ ‌Jirbanloo‌ ‌
‌ ‌CHOP‌ ‌	‌ ‌35.6621‌ ‌	‌ ‌48.8396‌ ‌	‌ ‌2205‌ ‌	‌ ‌Chopoghloo‌ ‌
‌ ‌AZNA‌ ‌	‌ ‌35.7604‌ ‌	‌ ‌48.8679‌ ‌	‌ ‌2311‌ ‌	‌ ‌Aznab‌ ‌
‌ ‌MASH‌ ‌	‌ ‌35.7871‌ ‌	‌ ‌48.9201‌ ‌	‌ ‌1977‌ ‌	‌ ‌Mashhad‌ ‌
‌ ‌BIGL‌ ‌	‌ ‌35.8298‌ ‌	‌ ‌49.1924‌ ‌	‌ ‌1887‌ ‌	‌ ‌Biglar‌ ‌
‌ ‌AGCH‌ ‌	‌ ‌35.4838‌ ‌	‌ ‌49.1045‌ ‌	‌ ‌2081‌ ‌	‌ ‌Aghchai‌ ‌
‌ ‌HALD‌ ‌	‌ ‌35.6383‌ ‌	‌ ‌49.3141‌ ‌	‌ ‌1974‌ ‌	‌ ‌Haledar‌ ‌
‌ ‌AZON‌ ‌	‌ ‌35.8785‌ ‌	‌ ‌48.8203‌ ‌	‌ ‌1847‌ ‌	‌ ‌Azonbar‌ ‌
‌ ‌YING‌ ‌	‌ ‌35.9222‌ ‌	‌ ‌49.0473‌ ‌	‌ ‌1969‌ ‌	‌ Yingkand
‌ ‌STAL‌ ‌	‌ ‌35.4612‌ ‌	‌ ‌49.4941‌ ‌	‌ ‌2223‌ ‌	‌ ‌Stalaj‌ ‌
‌ ‌TOZL‌ ‌	‌ ‌35.6416‌ ‌	‌ ‌48.6204‌ ‌	‌ ‌1946‌ ‌	‌ ‌Tozloo‌ ‌
‌ ‌DASH‌ ‌	‌ ‌35.8017‌ ‌	‌ ‌48.6961‌ ‌	‌1950	‌ Dashtapeh
‌ ‌KOND‌ ‌	‌ ‌35.7028‌ ‌	‌ ‌48.9799‌ ‌	‌ ‌2199‌ ‌	‌ Khondab
‌ ‌DAST‌ ‌	‌ ‌35.9035‌ ‌	‌ ‌48.9144‌ ‌	‌ ‌-‌ ‌	‌ ‌Dashtak‌ ‌
‌ ‌KAMI‌ ‌	‌ ‌35.7414‌ ‌	‌ ‌48.9377‌ ‌	‌ ‌-‌ ‌	‌ ‌Kamishkan‌ ‌
‌ ‌SAID‌ ‌	‌ ‌35.7536‌ ‌	‌ ‌49.0813‌ ‌	‌ ‌-‌ ‌	‌ ‌Saidabad‌ ‌
‌ ‌TORK‌ ‌	‌ ‌35.4950‌ ‌	‌ ‌48.9571‌ ‌	‌ ‌-‌ ‌	‌ ‌Torktapeh‌ ‌
‌ ‌ ‌NAGH‌‌ ‌	‌ ‌ ‌35.6563‌‌ ‌	‌ ‌ ‌49.1107‌‌ ‌	‌ ‌ ‌2050‌‌ ‌	‌ ‌ ‌Naghash‌‌ ‌
‌ ‌ ‌AVAJ‌‌ ‌	‌ ‌ ‌35.5760‌‌ ‌	‌ ‌ ‌49.2221‌‌ ‌	‌ ‌ ‌1341‌‌ ‌	‌Avaj‌

نقشه 1- موقعیت ایستگاههای لرزه نگاری در شبکه موقت نصب شده در منطقه زلزله زده آوج

 

نقشه 2- موقعیت پسلرزه (1381/4/18) ثبت شده در شبکه موقت لرزه نگاری پژوهشکده زلزله شناسی پژوهشگاه محل پسلرزه با علامت دایره (قرمز رنگ) و ایستگاههایی که پسلرزه را ثبت نموده اند با رنگ سبز (علامت مثلث) و سایر ایستگاههای شبکه با رنگ مشکی مشخص شده اند.

شکل 2: سازوکار کانونی پسلرزه 81/4/16 که در نقطه ای به مختصات 35/741 عرض شمالی و 48/942 طول شرقی با بزرگی 3/2 در مقیاس محلی ریشتر در منطقه زلزله زده آوج بوقوع پیوسته است.